ავტორი: როინ მიგრიაული

საადვოკატო ბიურო „მიგრიაული და პარტნიორების“  ხელმძღვანელი პარტნიორი, ადვოკატი, 
საქართველოს ადვოკატთა ასოციაციის აღმასრულებელი საბჭოს წევრი
კავკასიის საერთაშორისო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი

                                             (მე-2 ნაწილი)

1. 1996 წლის 25 ივნისის კანონი „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“

1996წ. 25 ივნისს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ (შემდგომში - ასევე „გაკოტრების კანონი“), რომელიც 1997წ. 1-ლი იანვრიდან ამოქმედდა.

გაკოტრების კანონი მიღებული იქნა იმ თანამშრომლობის ფარგლებში, რომელიც დაიწყო გასული საუკუნის 90-იან წლებში საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსა და გერმანულ ორგანიზაციას, „გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის საზოგადოებას“ (GTZ), შორის. აღნიშნული თანამშრომლობა გამოიხატებოდა არა მხოლოდ გერმანიის მთავრობის ფინანსურ ხელშეწყობაში, არამედ - ტექნიკური ხასიათის დახმარებაშიც (გერმანელი ექსპერტების მოვლინება საქართველოში, ქართველი მეცნიერებისათვის ტრენინგების ორგანიზება გერმანიაში, თარგმანების ორგანიზება, სამეცნიერო გამოცემები და ა.შ.). ამის შედეგად,  1992-1996 წლებში საქართველოში განხორციელდა კერძო სამართლის სრული რეფორმა და მიღებული იქნა ისეთი მნიშვნელოვანი კანონები, როგორებიცაა: „სამოქალაქო კოდექსი“, კანონი „მეწარმეთა შესახებ“, კანონი „ჩეკის შესახებ“, კანონი „თამასუქის შესახებ“ და კანონი „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“. ამით საქართველომ საბოლოოდ უარი თქვა რუსული (საბჭოური) სამართლის რეცეფციაზე და მთლიანად გადაეწყო ევროპული, განსაკუთრებით, გერმანული სამართლის მოდელზე.

„გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ 1996წ. კანონის შემუშავებაში თავდაპირველად ჩართული იყო ჰამბურგის მაქს-პლანკის ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი ბატონი იურგენ თიმე (Jurgen Thieme), რომელმაც 1992 წელს წარმოადგინა ანალოგიური დასახელების ალბანური კანონპროექტი. თუმცა ალბანურიც და ქართული კანონპროექტიც ეფუძნებოდა იმ პერიოდში გერმანიაში მოქმედ კანონს, 1877 წლის „გაკოტრების დებულებას“ (Konkursordnung). აღნიშნული გაკოტრების დებულება გერმანიაში მალევე (1994წ.) შეიცვალა ახალი, უფრო სრულყოფილი კანონით - „ინზოლვენცის დებულებით“ (Insolvenzordnung). გაკოტრების ქართული კანონპროექტი მთლიანად იქნა აგებული გერმანული სამართლის, მათ შორის, ახალი კანონის პრინციპებზე. ამიტომ არის, რომ დღესაც 1996 წლის გაკოტრების კანონს „გერმანულ კანონად“ მოიხსენიებენ.

გაკოტრების კანონის პროექტი, თავდაპირველად, გარკვეული ხარვეზებით ითარგმნა, ვინაიდან სამართლის ზოგიერთი ინსტიტუტი (მაგალ., გაკოტრების საფუძვლები, ზედავალიანება, გაკოტრების კრედიტორი და მისი მოთხოვნა, ვალაუვალი მოვალე, ურთიერთმოთხოვნათა გაქვითვა გაკოტრებისას, მოვალის საცილო გარიგებები, მასის კრედიტორი, საგაკოტრებო მორიგება და სხვ.) სრულიად უცხო აღმოჩნდა ქართული კერძო სამართლისათვის. ამის შედეგად, ახალი კანონი და მისი ძირითადი ინსტიტუტები შინაარსობრივად ვერ იქნა სწორად გაგებული, რის გამოც ისინი ქართულადაც არასწორად ითარგმნა. სამწუხაროდ, 1996 წელს საქართველოს პარლამენტმა კანონი ამ ხარვეზებით დაამტკიცა. 2001 წელს გაკოტრების კანონში განხორციელებული ნოვაციით სრულად აღმოიფხვრა მთარგმნელობითი ხასიათის პირველადი ხარვეზები და კანონის ტექსტი გაკოტრების წარმოებაში ჩართული პირებისათვის (უპირველესად, გაკოტრების კრედიტორებისათვის) და სხვა დაინტერესებული პირებისათვის უფრო გასაგები გახდა. 

გაკოტრების კანონი აქტიურად დაინერგა პრაქტიკაშიც: რაიონულ და საქალაქო სასამართლოებში მრავლად შეჰქონდათ გაკოტრების განცხადებები. განცხადებების ინიციატორებად არა მხოლოდ კრედიტორები, არამედ თავად ვალაუვალი მოვალეებიც გვევლინებოდნენ, რომელთათვისაც გაკოტრების წარმოება „აბეზარი კრედიტორებისაგან“ ერთგვარ „დამცავ ფარად“ იქცა. აღსანიშნავია, რომ გაკოტრების კანონის მოქმედების პერიოდში სასამართლოების განხილვაში 1 000-ზე მეტი გაკოტრების საქმე იყო დაწყებული.

გაკოტრების კანონის პრაქტიკაში აქტიურად დანერგვას ხელი შეუწყო იმანაც, რომ „გერმანიის ტექნიკური თანამშრომლობის საზოგადოების“ (GTZ) დაფინანსებით ინტენსიურად მიმდინარეობდა დაინტერესებული პირების გადამზადება და მათთვის გაკოტრების კანონის სიღრმისეული შესწავლა. გადამზადება შეეხო იმ მოსამართლეებსაც, რომელთაც მოუწევდათ გაკოტრების განცხადებების წარმოებაში მიღება და შემდგომში გაკოტრების წარმოებების გახსნა ან უარის თქმა მათ გახსნაზე. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ გადამზადება შეეხო, აგრეთვე, ადვოკატებსა და აუდიტორებს, რომელთა წრიდანაც შემდგომში ჩამოყალიბდა „გაკოტრების მმართველთა“ მომზადებული გუნდი. გაკოტრების მმართველი კი გაკოტრების წარმოებაში წარმოადგენდა წარმოების „ცენტრალურ ფიგურას“, როგორც მას იურიდიულ ლიტერატურაში უწოდებდნენ. თავის მხრივ, სახელმწიფომაც უზრუნველყო იმ ადმინისტრაციული ორგანოების (ძირითადად, საგადასახადო ინსპექციების) თანამშრომელთა გადამზადება, რომლებიც გაკოტრების წარმოებებში ერთ-ერთ მსხვილ კრედიტორებად გვევლინებოდნენ.

გერმანელი ექსპერტების განმარტებით, გაკოტრების 1996 წლის კანონი თავდაპირველად ჩაფიქრებული იყო როგორც ჩარჩო კანონი, რომელიც პრაქტიკაში უნდა დახვეწილიყო და სრულყოფილი გამხდარიყო. ეს ასეც მოხდა: მოქმედების 10 წლის განმავლობაში კანონი თავდაპირველი 41 მუხლიდან 53 მუხლამდე შეივსო. ამასთან კანონის თავდაპირველ რედაქციას დაემატა ცალკე თავი - „რეაბილიტაცია“ - რომლითაც უფრო დეტალურად მოწესრიგდა ვალაუვალი მოვალის გადარჩენის გარემოებები და პროცედურები. გაკოტრების 1996 წლის ე.წ. „გერმანული კანონის“ ევროპული მიდგომა იმაშიც ვლინდებოდა, რომ იგი უშვებდა ფიზიკური პირის გაკოტრების შესაძლებლობასაც.

გერმანულ სამართალზე დაფუძნებული გაკოტრების ქართული კანონის პოპულარიზაციასა და პრაქტიკაში მის დანერგვაში დიდი როლი შეასრულა აღმოსავლეთ გერმანიაში მოღვაწე გაკოტრების ყოფილმა მოსამართლემ, ბატონმა ჰაინრიხ შნიტგერმა (Heinrich Schnittger). იგი აქტიურად იყო ჩართული გაკოტრების მოსამართლეებისა და გაკოტრების მმართველთა თეორიულ მომზადებაში. მისი თანაავტორობით საქართველოში გამოიცა გაკოტრების სამართალში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მონოგრაფია. იგი არის, ასევე, ქართულ სამართალში ბევრი სამეცნიერო  პუბლიკაციის ავტორი. 

ევროპული ყაიდის „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ კანონმა 10 წელზე მეტი იარსება - 1997 წლის 01 იანვარს ამოქმედებულმა კანონმა 2007 წლის 15 აგვისტოს შეწყვიტა არსებობა, როდესაც ამოქმედდა 2007წ. 28 მარტს მიღებული კანონი „გადახდისუუნარობის საქმის წარმოების შესახებ“. 1996 წლის გაკოტრების კანონის წვლილი, ასევე, დიდია გაკოტრების სამართლის მეცნიერების განვითარებაში.

2. 2007 წლის 28 მარტის კანონი „გადახდისუუნარობის საქმის წარმოების შესახებ“

2007 წლის 28 მარტს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „გადახდისუუნარობის საქმის წარმოების შესახებ“ (შემდგომში - „გადახდისუუნარობის კანონი“), რომელიც იმავე წლის 15 აგვისტოს ამოქმედდა. გადახდისუუნარობის კანონი 15 წლის განმავლობაში რიგით მესამე კანონს წარმოადგენდა, რომელიც ვალაუვალობისსამართლებრივ საკითხებს აწესრიგებდა. 

გადახდისუუნარობის კანონის შექმნის ინიციატორი იმჟამინდელი ეკონომიკის მინისტრი კახაბერ ბენდუქიძე იყო, რომელმაც თავისი მინისტრობის პერიოდში არაერთი საეჭვო და საკამათო ეკონომიკური რეფორმა გაატარა, მათ შორის იყო სახელმწიფო და კერძო ქონებრივი სიკეთეების დაჩქარებული და იაფი პრივატიზაციები. იმ პერიოდის ეკონომიკური პოლიტიკა გაჟღერებული იყო იმჟამინდელი ეკონომიკის მინისტრის ყველასათვის დასამახსოვრებელ ფრაზაში: „იყიდება ყველაფერი, სინდისის გარდა“. 2007 წელს მიღებული გადახდისუუნარობის კანონიც, რომელიც „ბენდუქიძის კანონად“ მოიხსენიებოდა, გახდა მაშინდელი პოლიტიკის ამსრულებელი, რის გამოც, იგი აშკარად დასცილდა ვალაუვალობის სამართლის ევროპულ სტანდარტებს. ამ ფაქტის გამო, მიღებისთანავე გადახდისუუნარობის კანონი კრიტიკის ქარცეცხლში მოექცა. კრიტიკის ავტორები არა მხოლოდ ადგილობრივი ორგანიზაციები, ექსპერტები და სპეციალისტები, არამედ, აგრეთვე, საერთაშორისო ექსპერტები და ორგანიზაციებიც იყვნენ.

კრიტიკა შეეხო, მაგალითად, გადახდისუუნარობის წარმოების ვადებს, რომლებიც კონკრეტული დროებით განისაზღვრა. კერძოდ, მოვალის ინიციატივით დაწყებული  გაკოტრების რეჟიმისათვის დაწესდა არა უმეტეს 207 დღისა, ხოლო კრედიტორის ინიციატივით დაწყებული  გაკოტრების რეჟიმისათვის - არა უმეტეს 225 დღისა. ცენტრალური ევროპის ქვეყნების ვალაუვალობის არც ერთი კანონი არ ადგენს წარმოებისათვის კონკრეტულ ვადებს. ეს ფაქტობრივადაც შეუძლებელია იმ პირობებში, როდესაც ვალაუვალობის წარმოების პროცესში მმართველს უამრავი სამართლებრივი საკითხი აქვს მოსაწესრიგებელი (საწარმოს მართვა, ხელშეკრულებები, სასამართლო პროცესები და ა.შ.). 

კრიტიკის ობიექტი გახდა აგრეთვე შემოსავლების სამსახური, რომელიც კანონით უზრუნველყოფილ კრედიტორად მხოლოდ იმის გამო მოგვევლინა, რომ მას მოვალის ქონების მიმართ გამოყენებული ჰქონდა საგადასახადო კოდექსით დადგენილი ვალდებულებების უზრუნველყოფის საშუალებები (როგორებიცაა: საგადასახადო იპოთეკა, საგადასახადო გირავნობა, საგადასახადო ყადაღა, ინკასო და ა.შ.). მოვალეს აუცილებლად უნდა ჰქონოდა სახელმწიფო ბიუჯეტის მიმართ საგადასახადო დავალიანება. უზრუნველყოფილი კრედიტორი კი ნებისმიერ ვალაუვალობის წარმოებაში ერთ-ერთი გარანტირებული კრედიტორია, რომლის მოთხოვნაც ან კრედიტორთა სიის მიღმა, სხვა დანარჩენ კრედიტორებზე უწინ კმაყოფილდება, ანდა თუ კრედიტორთა სიაშია, მაშინ - სხვა კრედიტორებზე ადრე, როგორც პრივილეგირებული კრდიტორი. 

ყველაზე მეტი კრიტიკა დაატყდა თავს აღსრულების ეროვნულ ბიუროს, რომელიც კანონმა, მიღებიდან ცოტა ხანშივე, მეურვის უფლებამოსილებით აღჭურვა. აღსრულების ეროვნული ბიურო მეურვედ გვევლინებოდა როგორც სამეურვეო წარმოებაში, ისე გაკოტრების წარმოებაში, თუკი კრედიტორები გაკოტრების კონკრეტულ მმართველზე ვერ შეთანხმდებოდნენ. აღსრულების ეროვნული ბიურო წარმოადგენდა საჯარო სამართლის სუბიექტს. სააღსრულებო კანონმდებლობით მას სრულიად განსხვავებული ფუნქციები ჰქონდა დაკისრებული. საწარმოს მართვა - კომპლექსური პროცესია, რომელიც, პირველ რიგში, სამართლებრივი, ხოლო შემდგომში, ასევე - ეკონომიკურ-ფინანსური ელემენტებითაა დატვირთული. ცენტრალური ევროპის ქვეყნების ვალაუვალობის არც ერთი კანონი არ უშვებს, რომ ვალაუვალობის წარმოება (იქნება ეს გაკოტრებისა თუ რეაბილიტაცია-რეორგანიზაციის წარმოება) მართოს საჯარო ინსტიტუციამ. ეს ფუნქცია მთლიანად კერძო, დამოუკიდებელ პირებსა და პროფესიონალებზეა მინდობილი. 

კრიტიკის გარეშე არ დარჩენილა, აგრეთვე, კანონით შემოღებული სრულიად ახალი ორგანო - სამკაციანი მომრიგებელი საბჭო, რომელმაც ვალაუვალობის სასამართლოს ზოგიერთი ფუნქციაც კი შეითავსა.  მომრიგებელი საბჭო, როგორც მოუქნელი ორგანო, სრულყოფილადაც ვერ ასრულებდა მისთვის კანონით დაკისრებულ ფუნქციებსაც კი.

საბოლოო ჯამში, ვალაუვალობის მე-3 კანონმა, რომელიც აშკარად იყო დაცილებული ევროპულ სტანდარტებს, თავისი როლი სათანადოდ ვერც შეასრულა. ამის დასტურია ის  100-მდე გადახდისუუნარობის საქმე, რომლებიც სასამართლოებმა გახსნეს კანონის მოქმედების თითქმის 13 წლის განმავლობაში, თანაც ამ გახსნილ საქმეებში უფრო მეტად გაკოტრების წარმოებები ჭარბობდა, ვინაიდან გაკოტრებების მეშვეობით დაჩქარებულად და უსამართლოდ ხდებოდა კერძო იურიდიული პირების მნიშვნელოვანი აქტივების გადანაწილება უზრუნველყოფილ კრედიტორებზე - კომერციულ ბანკებსა და სახელმწიფოზე (შემოსავლების სამსახურზე). შედეგად, საქართველო მნიშვნელოვნად დაქვეითდა „მსოფლიო ბანკის“ ბიზნესის კეთების (Doing Business) რეიტინგში. 

„გადახდისუუნარობის საქმის წარმოების შესახებ“ კანონის კრიტიკამ თავისი შედეგი გამოიღო. საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს ეგიდით შექმნილმა ექსპერტთა ჯგუფმა, სადაც ადგილობრივ ექსპერტებთან ერთად საერთაშორისო ექსპერტებიც იყვნენ ჩართულნი, აქტიურად დაიწყო მუშაობა ახალი კანონის შექმნაზე. ახალ კანონს უნდა გაეთვალისწინებინა გადახდისუუნარობის კანონის მიმართ გამოთქმული ყველა კრიტიკული შენიშვნა და იგი, 2014 წლის 27 ივნისის ასოცირების შეთანხმებიდან გამომდინარე და ვალაუვალობის ევროპული რეგულაციის გათვალისწინებით, მისადაგებული უნდა ყოფილიყო საერთაშორისო, განსაკუთრებით, ევროპულ სტანდარტებთან. მრავალწლიანი მუშაობის შედეგად, 2020 წლის 18 სექტემბერს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „რეაბილიტაციისა და კრედიტორთა კოლექტიური დაკმაყოფილების შესახებ“, რომელიც ამოქმედდა 2021 წლის 1-ლი აპრილიდან. ვალაუვალობის სამართლის განვითარების თითქმის 25 წლის თავზე საქართველოში მოქმედება დაიწყო ვალაუვალობის მე-4 კანონმა.

3. 2020 წლის 18 სექტემბრის კანონი „რეაბილიტაციისა და კრედიტორთა კოლექტიური დაკმაყოფილების შესახებ“ 

2020 წლის 18 სექტემბერს საქართველოს პარლამენტმა მიიღო კანონი „რეაბილიტაციისა და კრედიტორთა კოლექტიური დაკმაყოფილების შესახებ“ (შემდგომში შემოკლებით - „რეაბილიკა“), რომელიც 2021 წლის 1-ლი აპრილიდან ამოქმედდა. მე-20 საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაწყებული დღემდე, რეაბილიკა წარმოადგენს ვალაუვალობის რიგით მე-4 კანონს.

რეაბილიკას მიღებამდე, არსებული კანონის ხარვეზების გამოვლენის მიზნით, არაერთი კვლევა ჩატარდა უშუალოდ იუსტიციის სამინისტროს მიერ და ასევე, მისი თხოვნით, გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოებისა (GIZ) და ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს მიერ (USAID). კვლევაში ჩართულნი იყვნენ შესაბამისი ექსპერტები, პრაქტიკოსები და მეცნიერები, სახელმწიფო მოხელეები სხვადასხვა სამინისტროდან და უწყებიდან, აგრეთვე, სხვა დაინტერესებული პირები, რომლებიც გაერთიანებულნი იყვნენ სამუშაო ჯგუფში. კანონპროექტზე მუშაობის მთელი პერიოდის განმავლობაში უზრუნველყოფილი იყო საერთაშორისო ექსპერტების  მხარდაჭერა. კანონპროექტზე მუშაობისას გათვალისწინებული იყო გერმანიის, ფინეთის, გაერთიანებული სამეფოს, საფრანგეთის, ამერიკის შეერთებული შტატებისა და სხვა სახელმწიფოთა გადახდისუუნარობის კანონმდებლობა და ბოლო პერიოდში განხორცილებული რეფორმები. 

სამუშაო ჯგუფის მიერ წარმოებული კვლევების შედეგად დადგინდა, რომ საჭირო იყო ვალაუვალობის სამართალში ძირეული რეფორმის ჩატარება, რაც გულისხმობდა სრულიად ახალი კანონის შემუშავებას, რომელშიც აღარ იქნებოდა არაეფექტური ინსტიტუტები (მომრიგებელი საბჭოს, ასევე, უფლებებში შემცირებული გაკოტრების მმართველის სახით). გარდა ამისა, ახალი რეფორმირებული კანონით თავისი ფუნქციები უნდა დაებრუნებინა ვალაუვალობის სასამართლოს, ხოლო არაუზრუნველყოფილ კრედიტორებს უნდა მისჩენოდათ სათანადო ადგილი კრედიტორთა რეესტრში და უნდა გაზრდილიყო მათი გავლენა წარმოების გარკვეულ პროცესებზე. საბოლოო ჯამში, ვალაუვალობის ახალ კანონს უნდა გადაეჭრა პრაქტიკაში წამოჭრილი როგორც სამართლებრივი, ისე - ეკონომიკური ხასიათის პრობლემები. ამდენად, სამუშაო ჯგუფის მიერ შემუშავებული კანონპროექტი არ წარმოადგენდა ერთი რომელიმე ქვეყნის კანონმდებლობის პირდაპირ ანალოგს, მასში თავმოყრილია ინსტიტუტები ვალაუვალობის სამართლის სხვადასხვა სისტემიდან, რომლებიც მორგებულია ქართულ რეალობას. ვალაუვალობის სამართლის რეფორმირების შედეგი უნდა ყოფილიყო ვალაუვალობის სასამართლოსთვის მიმართვიანობის გაზრდა (გადკას მოქმედების პერიოდში, 2007-2020 წლებში, სასამართლოსათვის მიმართვიანობა  მხოლოდ 93-ს შეადგენდა). 

2020 წელს რეაბილიკას მიღებით, ვალაუვალობის სამართალში კომპლექსური საკანონმდებლო ღონისძიებები განხორციელდა და კანონში უფრო დეტალური, თანამედროვე მოთხოვნებზე მორგებული წესები იქნა შემოღებული. აღნიშნული წესები მაქსიმალურად დაუახლოვდა ვალაუვალობის სამართლის საერთაშორისო სტანდარტებს. კანონი ძირითადად მიმართულია არა მხოლოდ კრედიტორთა ინტერესების დაცვისკენ, არამედ მასში წახალისებულია აგრეთვე რეაბილიტაციის რეჟიმი, გაზრდილია გადახდისუუნარობის  საქმის  წარმოების პროცესში სასამართლოს როლი და პროცესში მონაწილე პირთა უფლება-მოვალეობები.
ახალი კანონის ძირითადი სიახლეები შეეხო შემდეგ საკითხებს:

1) მიზნის ცვლილება.

კანონში აშკარად არის გამოკვეთილი კანონმდებლის ზრუნვა მოვალისა და მისი საწარმოების გადარჩენისათვის. ძირითადი აქცენტები გადატანილია სწორედ მოვალის საწარმოების  გადარჩენაზე, რაც ასახვას ჰპოვებს მოვალის რეაბილიტაციაში. რეაბილიტაცია, როგორც ინსტიტუტი, იმდენად წინ არის წამოწეული, რომ იგი კანონის სათაურშიც აისახა.

2) გადახდისუუნარობის (როგორც წარმოების საფუძვლის) გარემოებების შემოღება.

თუ წინა კანონებით არ იყო ნორმატიულად გადმოცემული გადახდისუუნარობის კრიტერიუმები და მათი განმარტება ვალაუვალობის სასამართლოზე იყო მინდობილი, ახალმა კანონმა ლეგალურად მოაწესრიგა გადახდისუუნარობის კრიტერიუმების საკითხი და მე-7 მუხლში აღწერა 6 სხვადასხვა გარემოება, რომელთა არსებობის შემთხვევაში, მოვალე უნდა მიჩნეულიყო გადახდისუუნაროდ.

3) გადახდისუუნარობის განცხადების სახეები.

წინა კანონები იცნობდა გადახდისუუნარობის (გაკოტრების) განცხადების მხოლოდ 1 სახეს: თავდაპირველად, გაკოტრების განცხადებას, ხოლო შემდგომ კანონებში - გადახდისუუნარობის (შესახებ) განცხადებას. ახალმა კანონმა შემოიღო განცხადების 2 სახე: გადახდისუუნარობის (შესახებ) განცხადება რეაბილიტაციის რეჟიმის გახსნის მოთხოვნით და გადახდისუუნარობის (შესახებ) განცხადება გაკოტრების რეჟიმის გახსნის მოთხოვნით. ამით ვალაუვალ მოვალეს და კრედიტორს მიეცათ შესაძლებლობა, ვალაუვალობის წარმოების საწყის ეტაპზევე გადაწყვიტონ: ვალაუვალობის წარმოება მოვალისა და მისი საწარმოების გადარჩენისაკენ წარიმართოს თუ მოვალის, როგორც უუნარო სუბიექტის ლიკვიდაციისაკენ.

4) რეგულირებული შეთანხმება.

კანონის ერთ-ერთ სიახლეს წარმოადგენს  რეგულირებული შეთანხმება, რომელიც ერთგვარ ნოვაციადაც კი გვევლინება ქართულ ვალაუვალობის სამართალში. ეს არის შეთანხმების პროცესი, რომელიც ვალაუვალ მოვალესა და მის კრედიტორებს შორის სასამართლოს არსებითი ჩარევის გარეშე მიმდინარეობს. შეთანხმების აღნიშნულ პროცესს ლიტერატურაში „სასამართლოსმიღმა პროცესსაც უწოდებენ“ - იგი შეთანხმებით სრულდება მანამდე, ვიდრე სასამართლო გახსნის გადახდისუუნარობის წარმოებას.

ვალაუვალობის წარმოებაში ვალაუვალობის სასამართლოს გამორიცხვა  უცხო არ არის ქართული ვალაუვალობის სამართლისათვის. წინა კანონებით ცნობილი იყო ისეთი ინსტიტუტი, როგორიცაა, მაგალითად, სასამართლოსგარეშე რეაბილიტაცია. თუკი რეგულირებული შეთანხმება, როგორც ახალი ინსტიტუტი, დამკვიდრდა ვალაუვალობის პრაქტიკაში, ამით შემცირდება სასამართლოს ჩარევის ფარგლები და თავიდან იქნება აცილებული ვალაუვალობის „ზედმეტი ტვირთი“ როგორც თავად მოვალისათვის, ისე კრედიტორებისათვის. რეგულირებული შეთანხმების საბოლოო მიზანი ისევ და ისევ მოვალისა და მისი საწარმოების გადარჩენაა, რაც გამორიცხავს მათ ლიკვიდაციას.

5) მორატორიუმი.

კანონის სიახლედ შეიძლება მივიჩნიოთ მორატორიუმიც. თუმცა, აღნიშნულმა ინსტიტუტმა მხოლოდ დასახელება შეიცვალა და შინაარსობრივად გაფართოვდა. მორატორიუმი ითვალისწინებს მთელ რიგ ღონისძიებებს, რომლებიც სასამართლოს მიერ დაწესდება და რომლებიც მიმართულია  ვალაუვალობის მასის შენარჩუნებისა და, ასევე, კრედიტორთა მოთხოვნების უზრუნველყოფისაკენ. 

მორატორიუმი არა მხოლოდ აჩერებს ვალაუვალი მოვალის მიმართ დაწყებულ გარკვეულ პროცესებს (მაგალითად, შეჩერდება იძულებითი აღსრულების ღონისძიებები მოვალის ქონების მიმართ, შეჩერდება საგადასახადო უზრუნველყოფის ღონისძიებებისა და საგადასახადო ჯარიმა-საურეავების დარიცხვა, შეჩერდება ვალაუვალობის წარმოების დაწყებამდე წარმოშობილ ვალდებულებებზე პროცენტისა და პირგასამტეხლოს დარიცხვა და ა.შ.), არამედ კრძალავს მოვალისა და კრედიტორების მხრიდან გარკვეულ მოქმედებებსაც (მაგალითად, არ დაიშვება უზრუნველყოფის საგნიდან კრედიტორის დაკმაყოფილება,  არ დაიშვება დივიდენდის განაწილება ან რეორგანიზაცი-ლიკვიდაცია და ა.შ.). 

6) გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსი.

აღნიშნული სტატუსის მატარებელ პირს შეუძლია, კანონის თანახმად, გამწესდეს შემდეგ 4 თანამდებობაზე: რეაბილიტაციის მმართველი, გაკოტრების მმართველი, რეაბილიტაციის ზედამხედველი და რეგულირებული შეთანხმების ზედამხედველი.

გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსის თანამდებობის დაკავებისათვის კანონით გთვალისწინებულია მთელი რიგი წინაპირობები. პირველ რიგში, გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსს უნდა გააჩნდეს შესაბამისი კვალიფიკაცია და გამოცდილება, აგრეთვე, უნდა მიეკუთვნებოდეს კონკრეტულ პროფესიულ წრეს; გარდა ამისა, გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსი ექვემდებარება ავტორიზაციას, აღსრულების ეროვნული ბიუროს მეშვეობით, რაც გულისხმობს კანდიდატის მიერ ფასიანი სერთიფიცირების პროგრამის გავლას (სასწავლო კურსის დასრულებას და საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარებას). 

გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსის სტატუსის მინიჭების შემდეგ პირი შეიყვანება გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსთა ერთიან რეესტრში და მისი დანიშვნა კონკრეტულ თანამდებობაზე ხდება შესარჩევი ელექტრონული სისტემის მეშვეობით, შემთხვევითი განაწილების პრინციპის დაცვით, ანდა რიგითობის წესით, რეესტრში არსებული გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსის მონაცემების ანბანური თანმიმდევრობით.
კანონის სიახლეა აგრეთვე გადახდისუუნარობის პრაქტიკოსთა საქმიანობის ანაზღაურების ზრდად შკალაზე დაფუძნებული მოდელის შემოღება.

7) მოვალის მართვაში დატოვება.

აღნიშნული ინსტიტუტი ახალი კანონით უფრო დახვეწილი სახით არის წარმოდგენილი, ვიდრე ეს 2007 წლის კანონით იყო გათვალისწინებული. 2007 წლის კანონი მოვალეს (საწარმოს დირექტორს) რეაბილიტაციის რეჟიმში გარკვეული უფლებამოსილებებით აღჭურავდა, რომელთა წრესაც კრედიტორთა კრება განსაზღვრავდა. რეაბილიკა, ამის საპირისპიროდ, რეაბილიტაციის რეჟიმში სრული უფლებამოსილებით აღჭურავს მოვალეს, გადასცემს მას საწარმოს მართვის სრულ უფლებამოსილებას, ოღონდ გარკვეული შეზღუდვით, რაც გულისხმობს გარკვეულ ქმედებებისათვის რეაბილიტაციის ზედამხედველის თანხმობის სავალდებულოობას.

იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლომ დაადგინა რეაბილიტაციის რეჟიმში მოვალის მართვაში დატოვება, რეაბილიტაციის მმართველი აღარ ინიშნება და მისი მთელი უფლებამოსილება, გარდა გამონაკლისი უფლებამოსილებისა, მოვალეს (საზოგადოების დირექტორს) გადაეცემა. ამასთან, მოვალის მართვაში დატოვება სასამართლომ გონივრულად და დასაბუთებულად უნდა მიიჩნიოს. ასეთ შემთხვევაში სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს ვალაუვალობის წარმოების გახსნამდე მოვალის საქმისადმი დამოკიდებულება, კერძოდ, უძღვებოდა თუ არა იგი კეთილსინდისიერად სამეწარმეო საქმიანობას, სათანადოდ ზრუნავდა თუ არა მოვალის ქონებაზე და სხვ. მოვალის მართვაში დატოვება არ ხდება გაკოტრების რეჟიმში.

8) გაკოტრების მმართველის უფლებამოსილების გაფართოება ვალაუვალობის მასის რეალიზაციის დროს.

წინა კანონით გაკოტრების მმართველი შეზღუდული იყო ვალაუვალობის მასის რეალიზაციის ფორმებში. მას იმის უფლებაც კი არ ჰქონდა, რომ თავად გაეყიდა მასაში შემავალი საგნები - ამისათვის მას აღსრულების ეროვნული ბიუროსთვის უნდა მიემართა და აქაც რეალიზაციის მხოლოდ ერთი ფორმა იყო დაშვებული - აუქციონზე რეალიზაცია.

ახალმა კანონმა გაკოტრების მმართველი აღჭურვა უფრო ფართო უფლებამოსილებით, კერძოდ, ვალაუვალობის მასის რეალიზაცია მან შეიძლება განახორციელოს ქონების რეალიზაციისათვის კანონმდებლობით ნებადართული ნებისმიერი ფორმით. ფორმის შერჩევისას გაკოტრების მმართველი არის აბსოლუტურად თავისუფალი და დამოუკიდებელი. ეს ფორმები შეიძლება იყოს: აუქციონი, მესამე პირზე თავისუფალი გაყიდვა, კონკურსის პირობით გაყიდვა, კლიენტის დამოუკიდებლად შერჩევა და სხვ. გაკოტრების მმართველმა ისე უნდა შეარჩიოს რეალიზაციის ფორმა, რომ იგი იყოს უფრო სწრაფი და ეფექტური, ხოლო ქონების გაყიდვისას ამოიღოს მაქსიმალური თანხა, რაც, საბოლოოდ, კრედიტორთა მოთხოვნების მაქსიმალურად დაკმაყოფილებას მოემსახურება. რეალიზაციის პროცედურების გაჭიანურებამ არ უნდა გამოიწვიოს მასაში შემავალი ქონების გაუფასურება.

9) კრედიტორთა დაკმაყოფილების რიგითობა.

ახალი კანონით კრედიტორთა რიგითობა უფრო სამართლიანად არის განსაზღვრული. სოციალური ტიპის მოთხოვნებმა ისევ ზედა რიგებში გადმოინაცვლა. კერძოდ, ვალაუვალობის წარმოების გახსნამდე 3 თვის სახელფასო და შვებულების დავალიანება, ასევე, საწარმოო ტრამვის გამო გადასახდელი თანხები  (ე.წ. პრეფერენციული მოთხოვნები) არაუზრუნველყოფილი მოთხოვნების თავში მოექცა და ყველაზე ადრე უნდა დაკმაყოფილდეს.

ამდენად, ზემოთ მოცემულია მხოლოდ მცირე ჩამონათვალი იმ სიახლეებისა, რომლებსაც 2020 წლის რეაბილიკა გვთავაზობს. ფაქტია, რომ ახალმა კანონმა გადახდისუუნარობის საქმის წარმოების ფილოსოფია შეცვალა, როდესაც მოვალისა და მისი საწარმოების გადარჩენა-რეაბილიტაცია პრიორიტეტად აქცია. შედეგად მივიღებთ იმას, რომ რეაბილიტაციის რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზრდება.

გარდა ამისა, გვერდს ვერ ავუვლით იმასაც, რომ ახალი კანონი, ყველა სხვა წინა კანონთან შედარებით, უფრო დახვეწილი და დეტალურია. მისი მოცულობა 2-ჯერ და მეტად გაიზარდა, ხოლო თითოეული თავი (რომელიც 8-ის ნაცვლად, ახლა უკვე 14-ია) უფრო სიღრმისეულად ასახავს კონკრეტულ თავებში ასახულ ინსტიტუტებს.